Bloom’un Taksonomisinin 6 Seviyesi (+Örnekler)

Sevgili EdTech Türkiye okurları,

Günümüzün kurumsal eğitim dünyasında “bilgiyi aktarmak” tek başına yeterli değil; çalışanların gerçekten anlaması, akıllarında tutması, uygulaması ve hatta yenilikler üretebilmesi amaçlanıyor. İşte tam bu noktada, uzun süredir eğitimcilere yol gösteren Bloom’un Taksonomisi devreye giriyor.

Bu yazımızda, Bloom’un Taksonomisinin ne olduğunu, neden önem taşıdığını ve kurumsal eğitimde nasıl uygulanabileceğini keşfedeceğiz. Ayrıca, her bir seviye için örnek kazanımlar ve uygun fiillerden bahsedeceğiz.

Bloom’un Taksonomisi Nedir?

Bloom’un Taksonomisi, öğrenme hedeflerini basitten karmaşığa doğru altı kademede sınıflandıran bir çerçevedir. Bu seviyeler, öğrenenlerin sadece bilgi “ezberlemesinden” çok daha öteye giderek, onların düşünme becerilerini adım adım geliştirmeyi hedefler. 1956’da Benjamin Bloom ve ekibi tarafından oluşturulan bu model, 2001 yılında revize edilerek günümüze ulaşmıştır.

İlk Sürüm:

1. Knowledge (Bilgi)

2. Comprehension (Kavrama)

3. Application (Uygulama)

4. Analysis (Analiz)

5. Synthesis (Sentez)

6. Evaluation (Değerlendirme)

Güncellenen Sürüm:

1. Remember (Hatırla)

2. Understand (Anla)

3. Apply (Uygula)

4. Analyze (Analiz Et)

5. Evaluate (Değerlendir)

6. Create (Yarat)

Bu revizede, isimlerden (ör. “Bilgi/Knowledge”) fiillere (ör. “Hatırla/Remember”) geçişle birlikte, öğrenenlerin aktif olarak hangi bilişsel görevi yerine getirebileceğine vurgu yapılmıştır. Ayrıca bilgi türleri (faktüel, kavramsal, işlemsel, üstbilişsel) da çerçevenin bir parçası olarak ele alınır.

Bloom’un Taksonomisinin 6 Seviyesi

1. Remember (Hatırla)

En temel seviye, öğrenenlerden bilgi hatırlamalarını ve geri çağırmalarını ister. Bu aşamada yapılan etkinlikler, çoğunlukla verileri veya gerçekleri basitçe tanımak ve tekrar etmekle ilgilidir.

Örnek Soru:

• “Şirketimizin 5 ana ürününü sıralayabilir misiniz?”

• “Bu raporu hangi uygulama üzerinden takip ediyoruz?”

• “Kurumumuzun misyon beyanını hatırlıyor musunuz?”

Örnek Fiiller: Define (tanımlamak), list (listelemek), label (etiketlemek), recall (hatırlamak), identify (belirlemek).

2. Understand (Anla)

Bu aşamada öğrenenler, bilginin ne anlama geldiğini kavramaya başlar. Bilgiyi açıklayabilir, sınıflandırabilir veya farklı bağlamlarda ifade edebilirler. Önceden “Comprehension” olarak anılmıştır.

Örnek Soru:

• “Neden bir vaka raporu hazırlamak önemlidir?”

• “Bu politikanın amacını kendi sözlerinle nasıl anlatırdın?”

• “Şirket değerlerimizi müşteriye nasıl açıklardın?”

Örnek Fiiller: Explain (açıklamak), summarize (özetlemek), classify (sınıflandırmak), interpret (yorumlamak), compare (karşılaştırmak).

3. Apply (Uygula)

Bu seviyede, öğrenenler bilgiyi gerçek bir senaryoda veya iş başında kullanır. Kurumsal eğitimlerde en kritik aşamalardan biridir; zira katılımcılar, yalnızca teoriyi değil, pratikteki uygulamayı da öğrenir.

Örnek Soru:

• “Bu prosedürü nasıl yürürlüğe koyarsın?”

• “Yeni CRM sisteminde bir satış fırsatını nasıl güncellersin?”

• “Bu hesap bilgilerine bakarak müşterinin ne kadar borcu olduğunu nasıl hesaplarsın?”

Örnek Fiiller: Apply (uygulamak), demonstrate (göstermek), execute (uygulamak), solve (çözmek), implement (uygulamak).

4. Analyze (Analiz Et)

Artık öğrenenler bilgiyi parçalara ayırarak alt öğeleri inceler, aralarındaki ilişkileri kavrar ve neden-sonuç bağlantılarını araştırır.

Örnek Soru:

• “Bu yıllık raporlardaki veriler arasında nasıl bir ilişki var?”

• “Bu satış politikasının ardındaki motivasyonu nasıl açıklarsın?”

• “Bu müşteri şikâyetinde hangi temel nedenleri saptarsın?”

Örnek Fiiller: Analyze (analiz etmek), distinguish (ayırt etmek), compare (karşılaştırmak), identify (belirlemek), examine (incelemek).

5. Evaluate (Değerlendir)

Bu seviyede öğrenenler, bilgiyi veya süreci değerlendirir, eleştirel bakış açısıyla artı/eksi yönlerini tartar ve karar verebilir. Orijinal taksonomide “Synthesis” ve “Evaluation” sırası tartışmalı olsa da revize halinde Evaluate beşinci sıradadır.

Örnek Soru:

• “Bu yaklaşımın artıları ve eksileri nelerdir?”

• “Bir müşteri şikâyet e-postasında hatayı nerede görüyorsun?”

• “Bu projenin başarısını hangi kriterle değerlendirirsin?”

Örnek Fiiller: Evaluate (değerlendirmek), critique (eleştirmek), judge (yargılamak), justify (gerekçelendirmek), appraise (derecelendirmek).

6. Create (Yarat)

Bloom’un Taksonomisinin en üst seviyesi, öğrenenlerin bilgiyi kullanarak yeni bir şey tasarlamasını veya problem çözmede özgün çözümler üretmesini bekler. Orijinal taksonomide Evaluation (Değerlendirme) en üstteyken, revize halinde “Create” seviyesi son basamak olarak konumlanır.

Örnek Soru:

• “Bu kampanyayı daha etkili hale getirmek için nasıl bir strateji kurgularsın?”

• “Bu sorunu çözmek adına yeni bir iş akışı nasıl oluştururdun?”

• “Bu müşteri senaryosunu iyileştiren bir satış sunumu tasarlar mısın?”

Örnek Fiiller: Create (yaratmak), design (tasarlamak), compose (oluşturmak), develop (geliştirmek), produce (üretmek).

Kurumsal Eğitimde Bloom’un Taksonomisinin Uygulanması

1. İş Tanımlarını Gözden Geçirin
   Her pozisyon için hangi düzeyde bilişsel becerilerin gerekli olduğunu belirleyin. Örneğin, bir satış temsilcisi “Uygula” veya “Analiz Et” düzeyinde becerilere ihtiyaç duyarken, ürün yöneticisi “Yarat” düzeyinde stratejiler geliştirebilir.

2. Hangi Seviye Gerekli?
   Her konu veya beceri için “öğrenenler hangi seviyeye kadar ilerlemeli?” sorusuna cevap verin. Tüm roller “Create” aşamasına kadar gitmeyebilir.

3. Öğrenme Hedeflerini Yazın
   Bloom’un fiil listelerini kullanarak spesifik, ölçülebilir ve net hedefler koyun. Örneğin: “Katılımcı, bu raporu okuduktan sonra üç temel çıkarımı özetleyecek.”

4. Modülleri Düzeye Göre Oluşturun
   Eğitim materyallerini basitten karmaşığa doğru sıralayın. İlk aşamalarda kısa testler ve tanıtımlar, ilerleyen aşamalarda senaryo tabanlı egzersizler, son aşamada proje veya kampanya tasarımı…

5. Yüksek Düzey Düşünmeyi Teşvik Edin
   Eğitim programlarının sadece “hatırlama” ya da “anlama” seviyesinde kalmamasını hedefleyin. Analiz, değerlendirme ve yaratma basamakları, çalışanların yenilikçi ve etkin düşünmesine imkân tanır.

6. Teori ile Pratiği Dengede Tutun
   Ezber odaklı içerik yerine, uygulama alanı sunarak çalışanların deneyim ve somut çıktılar üzerinden öğrenmesini sağlayın (70-20-10 kuralı hatırlayın!).

7. Sürekli Değerlendirin
   Eğitim boyunca katılımcıların ilerlemesini gözlemleyin, gerekirse modül veya materyalleri revize edin. Öğrenim verilerini toplayarak gelecekteki eğitim iyileştirmelerine temel oluşturun.

8. Dijital Platformlardan Faydalanın
   E-öğrenme platformları ve eğitim yazılımları, Bloom’un Taksonomisini ölçeklendirmenizi kolaylaştırır. Otomatik quizler, interaktif görevler ve öğrenme analitikleriyle eğitimi sürekli optimize edin.

Bloom’un Taksonomisinin Kurumsal Eğitimde 3 Temel Faydası

1. Eleştirel Düşünme ve Problem Çözme
   Taksonomi, çalışanların basit bilgiyi hatırlamaktan öte, onu uygulama, analiz etme ve dönüştürme becerilerini güçlendirir. Bu da iş dünyasında daha hızlı ve yaratıcı çözümlere yol açar.

2. Katılımı Artırır
   Çalışanlar kendi potansiyellerine uygun zorluk seviyeleriyle karşılaştığında daha fazla motive olurlar. Kademeli öğrenme hedefleri, kişisel gelişimi ve iş tatminini artırır.

3. Kurumsal Hedeflerle Uyum
   Bloom’un Taksonomisi, öğrenme çıktılarının net ve ölçülebilir olmasını sağlar. Böylece L&D programları, şirketin stratejik amaçlarıyla kolayca hizalanabilir.

Bloom’un Taksonomisiyle İlgili Fiil Örnekleri

Remember (Hatırla)

• Define: Tanımlamak

• List: Listelemek

• Label: Etiketlemek

• Identify: Belirlemek / Tanımlamak

• Recall: Hatırlamak

Understand (Anla)

• Describe: Betimlemek / Tanımlamak

• Explain: Açıklamak

• Compare: Karşılaştırmak

• Summarize: Özetlemek

• Interpret: Yorumlamak

Apply (Uygula)

• Demonstrate: Göstererek Uygulamak / Demonstrasyon Yapmak

• Execute: Uygulamak / Yerine Getirmek

• Solve: Çözmek

• Implement: Hayata Geçirmek / Uygulamak

• Operate: İşletmek / Kullanmak

Analyze (Analiz Et)

• Break down: Parçalarına Ayırmak / Ayrıştırmak

• Distinguish: Ayırt Etmek

• Inspect: İncelemek

• Correlate: İlişkilendirmek

• Investigate: Araştırmak

Evaluate (Değerlendir)

• Critique: Eleştirel İncelemek / Kritik Etmek

• Judge: Yargılamak

• Appraise: Değer Biçmek / Derecelendirmek

• Estimate: Tahmin Etmek

• Validate: Doğrulamak / Geçerli Kılmak

Create (Yarat)

• Design: Tasarım Yapmak

• Develop: Geliştirmek

• Compose: Oluşturmak

• Generate: Üretmek

• Produce: Üretmek

Bloom’un Taksonomisi, hem akademik hem de kurumsal eğitim ortamlarında öğrenme hedeflerini sistematik olarak belirlemeyi ve uygulamayı kolaylaştıran güçlü bir çerçevedir. Çalışanların eğitimi sadece teorik bilgi aktarmakla kalmamalı; onların derin düşünme, pratikte uygulama ve yaratıcı çözümler üretme becerilerini de geliştirmelidir. Böylece kurumunuz, daha rekabetçi, yenilikçi ve verimli bir iş gücü oluşturabilir.

Unutmayın, Bloom’un Taksonomisini uygularken kritik nokta, her eğitim programının veya beceri kazanımının hangi taksonomi seviyesine denk düştüğünü doğru belirlemek ve bunu açık, eyleme dönük kazanım ifadeleriyle desteklemektir.

Bu internet sayfasında yer alan tüm içerikler, telif hakkı yasaları çerçevesinde korunmaktadır. İçeriklerin izinsiz olarak kopyalanması, dağıtılması veya herhangi bir şekilde çoğaltılması yasaktır. Tüm hakları saklıdır ve herhangi bir kullanım için önceden yazılı izin gerekmektedir.