Eğitimin Değerlendirilmesinde 5 Adım: Phillips ROI Modeli

Merhaba EdTech Türkiye okurları,

Kurumsal Öğrenme & Gelişim ekipleri, farklı departman yöneticileriyle güven inşa etmek ve eğitim programlarının geri dönüşünü (ROI) kanıtlamak ister. Bu konuda en güvenilir kanıt, ortaya çıkan sonuçları doğrudan parasal bir değerle gösterebilen bir yöntem kullanmaktır.

İşte Phillips ROI Modeli, tam da bu noktada devreye giriyor. Eğitimin farklı aşamalarından gelen sonuçları parasal değere dönüştürmeyi hedefleyen bu model, “Bu eğitime harcanan her 1 dolar, kuruma tam olarak ne kazandırıyor?” sorusuna yanıt arar. Ayrıca, eğitimin yalnızca sayısal (parasal) değil, aynı zamanda soyut (ör. çalışan bağlılığı, müşteri memnuniyeti) boyutlarını da inceleyerek eğitim etkinliğinin bütüncül bir resmini ortaya koyar.

Bu yazımızda, Phillips ROI Modeli’nin temellerini, nasıl uygulandığını, avantajlarını ve dezavantajlarını ele alacağız.

Phillips ROI Modeli Nedir?

Phillips ROI Modeli, L&D ve İK ekiplerinin eğitim programlarının maliyetlerini, bu programların gerçek çıktılarıyla ilişkilendirmesine olanak sağlayan bir metodolojidir. Aslında, çok kullanılan bir başka eğitim değerlendirme yöntemi olan Kirkpatrick Modeli’nin eksiklerini gidermek amacıyla geliştirilmiştir.

• Kirkpatrick Modeli, çalışan eğitimini 4 seviyede ölçer: katılımcıların tepkisi, öğrenme düzeyi, işbaşı uygulama davranışı ve nihai sonuçlar.

• Phillips ROI Modeli ise bunlara beşinci bir seviye ekleyerek eğitimin geri dönüşünü (ROI) hesaplar.

Bu ek seviye, eğitim programının iş sonuçlarına nasıl etki ettiğini parasal bir değere dönüştürür. Ayrıca, elde edilen verileri dış etkenlerden izole ederek “Net Fayda”yı daha doğru hesaplamayı amaçlar.

Kısaca:

• Katılımcılar eğitimi nasıl değerlendiriyor? (Seviye 1)

• Ne kadar bilgi edindiler? (Seviye 2)

• İşe geri döndüklerinde bu bilgiyi uyguladılar mı? (Seviye 3)

• Bu uygulama iş sonuçlarını nasıl etkiledi? (Seviye 4)

• Tüm bunların parasal faydası ne? (Seviye 5)

Neden Phillips ROI Modeli?

Phillips ROI Modeli, öğrenme ve gelişim faaliyetlerini bütçe onayından çıkarıp stratejik bir yatırım olarak görmenize imkân tanır. Model, eğitimin yarattığı etkiyi dış etkenlerden izole ederek gerçekten ne kadar “net getirisi” olduğunu görmenize yardımcı olur. Böylece yönetici ekipler, eğitim giderlerini savunmak yerine, “Bu program bize şu kadar gelir ya da tasarruf sağladı” şeklinde net kanıtlar sunabilir.

Phillips ROI Modeli’nin 5 Seviyesi

Phillips ROI Modeli, Kirkpatrick Modeli’nin “reaksiyon-öğrenme-davranış-sonuç” eksenine “yatırım getirisi (ROI)” öğesini ekler. Adım adım bakacak olursak:

1. Seviye 1 – Reaksiyon (Reaction)

• Katılımcıların eğitim hakkındaki ilk izlenimleri ve memnuniyet düzeyini ölçmek için kısa anketler veya yüz yüze geri bildirimler toplanır.

• Bu aşama, eğitimin içeriği ve yöntemine dair genel bir “beğeni” göstergesidir; ancak işletmeye doğrudan bir fayda analizi sunmaz.

2. Seviye 2 – Öğrenme (Learning)

• Katılımcılar, eğitimin başında ve sonunda test, quiz veya çoktan seçmeli sınavlara tabi tutulur. Böylece ne kadar yeni bilgi ve beceri edindikleri anlaşılır.

• Kirkpatrick Modeli’yle aynı mantıkta ilerler; öğrenme kazanımları net bir şekilde ölçülür.

3. Seviye 3 – Uygulama & İcra (Application & Implementation)

• Eğitimin işbaşı davranışlarına yansıyıp yansımadığını inceler.

• Phillips Modeli, Kirkpatrick’ten farklı olarak “Eğitim başarısız olduysa neden ve nerede hata yapıldı?” sorusuna da cevap arar. Örneğin, öğrenme gerçekleşmiş olsa bile, işte uygulama esnasında farklı sorunlar (hatalı veri, yanlış yönlendirme vb.) başarısızlığa neden olabilir.

4. Seviye 4 – Etki (Impact)

• Burada, eğitimin işletme çapındaki sonuçları incelenir. Örneğin satış artışı, maliyet düşüşü, üretkenlik artışı gibi somut göstergeler değerlendirilir.

• Phillips, bu seviyede tek boyutlu sonuçlar yerine çok boyutlu bir analiz önerir. Eğitimin içeriği, eğitmendeki kalite, dış faktörler gibi etmenler de masaya yatırılır.

5. Seviye 5 – Yatırım Getirisi (ROI)

• En önemli fark: Eğitimden doğan iş sonuçlarının parasal değeri hesaplanır, sonra toplam eğitim maliyetleriyle karşılaştırılır.

• Ayrıca bu adımda, “ölçülemeyen” (soyut) faydalar da listelenir (ör. çalışan tatmini, ekip uyumu, müşteri mutluluğu gibi).

• Böylece L&D ekipleri, üst yönetime “Bu eğitim şu kadar para kazandırdı ya da tasarruf ettirdi” şeklinde net bir argüman sunabilir.

Phillips ROI Modeli’yle Eğitim ROI’si Nasıl Hesaplanır?

İlk dört seviyede toplanan veriler, beşinci seviyeye doğru ilerleyerek nihai ROI rakamını ortaya çıkarır. Eğitim ekibi, pozitif veya negatif ROI’nin sebeplerini bu süreçte detaylı olarak öğrenir.

Aşağıdaki adımlar, modelin uygulamasını netleştirir:

1. Eğitim Öncesi Veri Toplama

• Katılımcıların mevcut bilgi düzeyi ve performans trendlerini ölçmek için anketler, ön testler yapılır.

• Sonraki aşamalarda bu “ön veri”yi, eğitim sonrası verilerle kıyaslayarak değişimin ne kadarının eğitimden kaynaklandığı bulunabilir.

2. Eğitim Sonrası Veri Toplama

• Katılımcılara yapılan son testler, iş performans kayıtları veya süpervizör görüşleri toplanır.

• Eğitimin her seviyedeki etkisini belirleyecek veriler bu aşamada değerlendirilir.

3. Eğitimin Etkisini Diğer Faktörlerden İzole Etme

• Eğitimin başarı veya başarısızlığı, başka hangi faktörlerden etkilenmiş olabilir?

• Örneğin, katılımcıların terfi beklentisi, prim sistemi veya sezonluk kampanyalar gibi harici etkenler devreye girer.

• Trend analizi, kontrol grupları veya uzman görüşleriyle “eğitime özgü” kazanımları netleştirmek gerekir.

4. Parasal Faydaların Hesaplanması

• İzolasyon sonrasında, eğitimin katkısıyla gerçekleşen kar/üretkenlik artışı, müşteri memnuniyeti vb. parasal bir değere dönüştürülür.

• Örneğin, yeni bir yazılım dili eğitimi alan 50 yazılım geliştiricinin katkısıyla 290.000 $ ek kâr elde edildiğini varsayalım.

5. Toplam Program Maliyetinin Belirlenmesi

• Program tasarlama ve geliştirme maliyetleri (eğitmen, seyahat, konaklama, vb.)

• Eğitim salonu/altyapı giderleri, eğitim materyalleri, yazılım lisansları gibi her türlü kalem toplanır.

• Örneğin, bu toplamın 234.900 $ olduğunu varsayalım.

6. ROI Hesaplama

ROI (%) =  (Net Kazanç - Toplam Maliyet) / Toplam Maliyet = * 100

Net Kazanç = 290.000 $ (eğitim katkısıyla elde edilen kâr) – 234.900 $ (toplam maliyet) = 55.100 $

ROI (%) = (55.100 / 234.900 ) * 100 ≈ 23.46%

Soyut Faydaları Belirleme

• Her eğitim, parasal getirinin yanı sıra çalışan bağlılığı, müşteri memnuniyeti, ekip iletişimi gibi parasal değeri net ölçülemeyen faydalar da sağlayabilir.

• Bu soyut faydaları göz ardı etmemek, eğitimin tam değerini anlamak için kritiktir.

Phillips ROI Modeli’nin Avantajları

1. Neden-Sonuç Zincirini İzleme

• Katılımcının öğrendiği becerilerin (Seviye 2) uygulamaya (Seviye 3) ve sonunda iş sonuçlarına (Seviye 4) nasıl etki ettiğini, adım adım görmenizi sağlar.

• Eğitimde olumlu sonuç çıktığında, bunun gerçekten programdan mı kaynaklandığını yoksa başka faktörlerin mi etkili olduğunu belirleyebilirsiniz.

• Negatif ROI durumunda ise hangi aşamada “tıkandığınızı” net biçimde teşhis edersiniz.

2. Soyut Kazançları Değerlendirir

• Müşteri memnuniyeti, çalışan mutluluğu veya ekip uyumu gibi metrikleri sayısal değerlere dökmek zordur.

• Phillips ROI Modeli, bu tür “yumuşak” göstergeleri de hesaba katarak eğitimin geniş kapsamlı değerini anlamanıza yardımcı olur.

Phillips ROI Modeli’nin Dezavantajları

1. ROI Sonuçları Geç Alınır

• Eğitimin ROI’sini ancak tüm süreç tamamlandığında görebilirsiniz. Projenin sonunda “Bu eğitim başarısız oldu” demek, baştan önlem almayı imkânsız kılar.

• Jack ve Patti Phillips, bu sorunu gidermek için eğitim planlama aşamasında da öngörü ve hedef belirleme yöntemleri önerir. Böylece kuruluşlar, büyük bütçeleri onaylamadan önce muhtemel sonuçları tahmin edebilirler.

2. Her Program için Gerekli Olmayabilir

• Phillips, tüm eğitimlerin %100’ünde bu modelin 5. seviyeye (ROI hesaplama) ulaşmasına gerek olmadığını savunur.

• Örneğin:

• %100 eğitimde Seviye 1 yapılmalı (katılımcı reaksiyonu)

• Yaklaşık %90 eğitimde Seviye 2 (öğrenme düzeyi)

• %30 eğitimde Seviye 3 (davranış değişimi)

• 10-20% eğitimde Seviye 4 (işe etkisi)

• 5-10% eğitimde Seviye 5 (ROI)

• Genellikle en büyük veya en kritik eğitim programları (yüksek maliyetli, geniş katılımlı) için seviye 5 çalışması yapılır.

Phillips ROI Modeli’ni Anlamlandırmak

Phillips ROI Modeli, eğitimin ne kadar kârlı olduğunu rakamsal olarak göstermesiyle öne çıkıyor. Aynı zamanda, parasal veri dışında müşteri memnuniyeti ve çalışan bağlılığı gibi soyut unsurları da göz önünde bulundurması, geleneksel yöntemlere kıyasla daha bütüncül bir analiz sağlıyor.

• Verileri seviyeler halinde toplamak, yalnızca eğitimin işe yarayıp yaramadığını göstermekle kalmaz, olası sorunların kaynağını da net biçimde ortaya koyar.

• Öngörü ve planlama stratejileri ile de birleştiğinde, kuruluşlara “Hangi eğitim programı kârlı?”, “Hangisi kaynak israfı olabilir?” gibi sorulara yanıt verme imkânı verir.

Sonuç olarak, Phillips ROI Modeli şirketlerin eğitim süreçlerini optimize etmesi, bütçe onay süreçlerini hızlandırması ve en önemlisi de eğitim yatırımlarından gerçekçi, ölçülebilir değer elde etmesi açısından son derece güçlü bir araçtır.

Eğer çalışan eğitimlerinizin gerçek etkisini hem sayısal hem de soyut açılardan bilmek istiyorsanız, Phillips ROI Modeli tam da aradığınız yaklaşım olabilir. Bu modeli uygulayarak, hangi eğitimlerin kârlı olduğunu belirleyebilir, negatif sonuçlar almanız hâlinde ise problemin hangi aşamada ortaya çıktığını sistemli bir şekilde keşfedebilirsiniz.

Unutmayın, eğitimin tam değerini ölçmek, sadece bugünkü gereksinimleri karşılamakla kalmaz; gelecekteki eğitim stratejilerinizi de daha verimli ve sürdürülebilir hâle getirir. Phillips ROI Modeli’yle, eğitimi sadece bir “gider kalemi” olmaktan çıkarıp, işletmenizi büyütecek stratejik bir yatırım hâline dönüştürebilirsiniz.

Not: Eğer bu konu hakkında daha fazla bilgi edinmek veya kurumunuza özel olarak tasarlanmış bir eğitim programı talep etmek isterseniz, bizimle iletişime geçebilirsiniz. Profesyonel ekibimiz, ihtiyaçlarınıza yönelik en uygun çözümleri sunmak için sizlere yardımcı olmaktan memnuniyet duyacaktır.

 Bu internet sayfasında yer alan tüm içerikler, telif hakkı yasaları çerçevesinde korunmaktadır. İçeriklerin izinsiz olarak kopyalanması, dağıtılması veya herhangi bir şekilde çoğaltılması yasaktır. Tüm hakları saklıdır ve herhangi bir kullanım için önceden yazılı izin gerekmektedir.